Sâm Lai Châu- Công ty Cổ phần Sâm Pusilung

Câu chuyện của vị thủ lĩnh trồng Sâm trên đỉnh Pusilung! (Phần 2)

Tiếp nối câu chuyện của vị thủ lĩnh trông Sâm trên đỉnh Pusilung… 

Đường đi cho sâm Việt Nam!

Sâm Lai Châu (Panax vietnamensis var. fuscidiscus) được phát hiện từ năm 2013, dựa vào phân loại của WFO. Sâm Việt Nam được chia làm: PanaxPanax vietnamensis var. vietnamensis (sâm Ngọc Linh), Panax vietnamensis var. fuscidiscus (sâm Lai Châu) và Panax vietnamensis var. langbianensis (sâm Langbian).

Tất cả bộ phận của cây sâm Lai Châu đều có thể dùng làm thuốc. Thân rễ thường dùng làm thuốc bổ, cầm máu, tăng cường sinh lực, chống trầm cảm. Lá, nụ hoa dùng làm trà uống có tác dụng kích thích tiêu hóa, an thần. Sâm Lai Châu có vị ngọt, hơi đắng, tính ôn, có tác dụng gần giống với tác dụng của nhân sâm.

Hiện Lai Châu đã xây dựng Đề án phát triển Sâm Lai Châu trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2024 – 2030, định hướng đến năm 2045, trong đó đặt mục tiêu xây dựng, phát triển thương hiệu Sâm Lai Châu đến năm 2030 sẽ mở rộng diện tích trồng sâm đạt khoảng 3.000ha, sản lượng khoảng 30 tấn/năm; đến năm 2035, trở thành ngành hàng mang thương hiệu quốc gia, có giá trị xuất khẩu cao. Cây sâm Lai Châu thành một trong những cây chủ lực giá trị cao gắn với quá trình phát triển kinh tế, xóa nghèo cho người dân, nhất là người dân vùng cao, vùng sâu tại những nơi có điều kiện phát triển sâm dưới tán rừng.

Trải qua 10 năm nghiên cứu, bảo tồn và phát triển sâm Lai Châu kể từ khi phát hiện và công bố lần đầu tiên ở Việt Nam vào năm 2013, đến nay việc phát triển cây sâm Lai Châu đã đạt được nhiều thành tựu. Lai Châu xác định 30.000ha diện tích đất, rừng phù hợp, trong đó 17.000ha rất phù hợp với đặc tính sinh trưởng, phát triển của cây sâm Lai Châu; đã có trên 75ha trồng tập trung và một số diện tích trồng phân tán dưới tán rừng của trên 20 tổ chức, trên 220 hộ gia đình, cá nhân.

Để cây sâm có chỗ đứng bền vững, thời gian qua, tỉnh Lai Châu đã ban hành nhiều chính sách bảo tồn và phát triển cây dược liệu, trong đó có sâm Lai Châu; ban hành và chuyển giao các quy trình kỹ thuật trồng trọt. Từ Nghị quyết số 17 về phát triển sâm Lai Châu giai đoạn 2024 – 2030, định hướng đến năm 2035 do Tỉnh ủy Lai Châu ban hành, Hiệp hội Sâm Lai Châu tham mưu UBND tỉnh Kế hoạch thực hiện Nghị quyết số 17-NQ/TU ngày 19/5/2024 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh và chính sách đặc thù phục vụ phát triển sâm Lai Châu.

Bộ NN-PTNT cũng đã giao Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam triển khai đề tài “Nghiên cứu phục tráng và phát triển nguồn gen cây sâm Lai Châu (Panax vietnamnensis var. Fuscidiscus) vùng Tây Bắc”. Đề tài được thực hiện từ năm 2022 – 2024 do TS Phạm Quang Tuyến (Viện Nghiên cứu Lâm sinh, Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam) làm chủ nhiệm. Đến nay, đề tài đã gặt hái được một số kết quả khả quan, mở ra triển vọng lớn trong việc phát triển kinh tế từ cây sâm Lai Châu.

Theo ông Hưng, với những giá trị hiện hữu; định hướng chính sách, quy hoạch vùng trồng đã có, nhưng khó khăn là thương hiệu Sâm Lai Châu còn yếu, thị trường tiêu thụ còn chưa định hình rõ, các kênh tiêu thụ nhỏ lẻ, chưa chuyên nghiệp, thiếu tính pháp lý.

Giữa tháng 8/2024, tham dự hội nghị “Định hướng phát triển sâm Việt Nam” do Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan chủ trì, ông Ngô Tân Hưng thay mặt Hiệp hội Sâm Lai Châu thay kiến nghị Bộ NN-PTNT tháo gỡ vướng mắc về nguồn gốc cấp mã số vườn trồng theo Nghị định 06 và Nghị định 84 để có cơ sở cho các chủ thể có nhu cầu đề xuất cấp mã số cơ sở nuôi trồng sâm Lai Châu, sớm có giải pháp để cấp mã số cơ sở trồng sâm cho các vườn sâm của một số công ty, hộ dân trước đây đã thu gom từ tự nhiên về bảo tồn, ươm trồng từ nhiều năm trước đây nhưng chưa phù hợp thời điểm khai thác, thu gom theo Nghị định 06 và Nghị định 84; đề nghị công nhận các nguồn giống hợp lệ trên cơ sở cây giống sâm Lai Châu có từ các kết quả của đề tài nghiên cứu khoa học đã thành công trên địa bàn tỉnh.

“Cây sâm Lai Châu vẫn chưa có tên trong danh mục dược điển. Những người trồng sâm kiến nghị liên Bộ Y tế, NN-PTNT, KHCN  bổ sung sâm Lai Châu vào Dược điển 6 sẽ được điều chỉnh sửa đổi, bổ sung vào năm 2025 để có cơ sở gắn thương hiệu với cấp phép các sản phẩm chế biến sâu cho sâm Lai Châu. Bên cạnh đó, cần có các đề tài nghiên cứu chuyên sâu về sâm Lai Châu về công dụng, liều dùng; các thành phần Saponin trong sâm, các kết cấu hoạt tính hóa học trong sâm… làm cơ sở bổ sung vào Dược điển 6. Lúc đó mới có cơ sở cấp phép đa dạng các sản phẩm chế biến sâu, có thị trường mới bao tiêu cho các hộ trồng sâm được”, ông Hưng kiến nghị.

Cây sâm lai Châu được xác định là cây dược liệu quý, có giá trị to lớn về mặt kinh tế, y học; được phát hiện vào năm 2013 và trở thành loài đặc hữu của tỉnh. Sâm Lai Châu phân bố trong tự nhiên tại các huyện Tam Đường, Phong Thổ, Sìn Hồ, Mường Tè, phù hợp với điều kiện tự nhiên, khí hậu, đất đai rất khắt khe, cây phân bố hẹp trên những dãy núi cao dưới tán rừng có tầng thảm mục tự nhiên dày, phân bố tập trung chủ yếu ở độ cao từ 1.600 – 2.300m so với mặt nước biển, là cây ưa ẩm, khí hậu mát quanh năm và lạnh về mùa đông.